Pomoc społeczna obejmuje szereg działań zmierzających do poprawy sytuacji osobistej lub rodzinnej tych, którzy z powodu zdarzeń losowych, długotrwałej choroby lub niezaradności potrzebują wsparcia. Formy działań pomocy społecznej mogą mieć postać: finansową, rzeczową oraz pracy socjalnej. Realizacją tych form pomocy bezpośrednio w środowisku potrzebującego, zajmują się pracownicy socjalni. Pomoc społeczna może być realizowana również w formie instytucjonalnej np. poprzez skierowanie do domu pomocy społecznej.

Pomoc społeczna umożliwia przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych tym, którzy nie są w stanie sami ich pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczna wspiera osobę lub rodzinę w ich wysiłkach zmierzających do zaspokojenia ich niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka, na poziomie minimalnych/podstawowych standardów społecznych. Zadaniem pomocy społecznej jest także zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań zmierzających do usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem.

Główne cele pomocy społecznej:

• wsparcie osób i rodzin w przezwyciężeniu trudnej sytuacji życiowej, doprowadzenie - w miarę możliwości - do ich życiowego usamodzielniania i umożliwienie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka,
• zapewnienie dochodu na poziomie interwencji socjalnej – dla osób nie posiadających dochodu lub o niskich dochodach, w wieku poprodukcyjnym i osobom niepełnosprawnym,
• zapewnienie dochodu do wysokości poziomu interwencji socjalnej osobom i rodzinom o niskich dochodach, które wymagają okresowego wsparcia,
• zapewnienie profesjonalnej pomocy rodzinom dotkniętym skutkami patologii społecznej, w tym przemocą w rodzinie,
• integracja ze środowiskiem osób wykluczonych społecznie,
• stworzenie sieci usług socjalnych adekwatnych do potrzeb w tym zakresie.  

Pomoc społeczna od dnia 1 maja 2004 r. funkcjonuje na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej  (Tekst jednolity Dz.U. z 2017 r., poz.1769).

Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej (minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, wojewodowie) i samorządowej (marszałkowie województw, starostowie na poziomie powiatów oraz wójtowie, burmistrzowie (prezydenci miast) na poziomie gmin. Realizując zadania pomocy społecznej współpracują oni, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.

Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje:

1) osobom posiadającym obywatelstwo polskie, mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

2) cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:

a) na podstawie odpowiednich zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością , o której mowa w art.159 ust. 1 pkt 1 lit c lub d lub art. 186 ust.1 pkt 3 ustawy z dnia 12 grudnia 2013r. o cudzoziemcach lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej,

b) w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej zgody na pobyt ze względów humanitarnych lub zgody na pobyt tolerowany – w formie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego,

3) mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA)- stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodzin, posiadającym prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

JAK UZYSKAĆ POMOC ?

    Świadczenia pomocy społecznej udzielane są na wniosek samej osoby zainteresowanej, jej przedstawiciela ustawowego (np. w przypadku dziecka - jego rodziców lub opiekunów prawnych) lub innej osoby, za zgodą osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego. Natomiast w niektórych przypadkach, zwłaszcza w stosunku do osób, które nie mają świadomości swoich praw, pomoc społeczna udzielana jest z urzędu.

    Decyzja o przyznaniu bądź odmowie przyznania świadczenia wymaga przeprowadzenia uprzednio wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania osoby zainteresowanej lub jej pobytu ( w ciągu 14 dni roboczych – w godzinach pracy ośrodka – od dnia powzięcia wiadomości o konieczności jego przeprowadzenia, a w sprawach niecierpiących zwłoki, wymagających pilnej interwencji – niezwłocznie, nie później niż w terminie 2 dni roboczych – w godzinach pracy ośrodka). Wywiad środowiskowy przeprowadza pracownik socjalny.

   Sytuację osobistą, rodzinną, dochodową i majątkową ustala się na podstawie dokumentów:

• dowód osobisty
• zaświadczenie o zarobkach netto z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku
• decyzja lub odcinek organu rentowego przyznającego emeryturę, rentę,zasiłek chorobowy
• orzeczenie o niepełnosprawności
• zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia
• oświadczenia o wykonywanej pracy zarobkowej lub dorywczej
• zaświadczenia z urzędu pracy
• zaświadczenia o stypendium pobieranym przez studentów
• zaświadczenie o powierzchni gospodarstwa rolnego
• dokumenty potwierdzające stałe opłaty w gospodarstwie domowym tj. za energię elektryczną, telefon, KRUS, rachunki za leki itp.

 KTO MOŻE OTRZYMAĆ POMOC ?

Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje:

• osobie samotnie gospodarującej, jeżeli jej dochód miesięczny netto nie przekracza kwoty 634 zł
• osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 514 zł
• rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę, zwanej dalej kryterium rodziny;
• przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów :

sieroctwa; bezdomności; bezrobocia; niepełnosprawności; długotrwałej lub ciężkiej choroby; przemocy w rodzinie; potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi; potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności; bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych; trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy; trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego; alkoholizmu lub narkomanii; zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej; klęski żywiołowej lub ekologicznej; lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej.

Dochody wszystkich członków rodziny sumuje się.

Uwaga: w/w kryteria mogą ulegać zmianie w przypadku świadczeń udzielanych na podstawie realizowanych programów dla przykładu:

- 150% kryterium dochodowego – osób korzystających z programu wieloletniego „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” na lata 2014-2020, ustanowionego uchwałą Rady Ministrów Nr 221 z dnia 10 grudnia 2013r. o ustanowieniu wieloletniego programu wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania,

- 200% kryterium dochodowego – osób korzystających z Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa 2014-2020 Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym (bezpłatna żywność oraz działania włączenia społecznego)

TRYB UDZIELANIA POMOCY

Procedura postępowania w pomocy społecznej składa się z następujących etapów:

1.  Zgłoszenie wniosku o udzielenie pomocy:
   osobiste, pisemne lub telefoniczne zgłoszenie osoby ubiegającej się o pomoc do pracownika socjalnego (zgłoszenie może nastąpić z urzędu lub może go dokonać przedstawiciel ustawowy lub inna osoba za zgodą ubiegającego się o pomoc)
2. Sporządzenie wywiadu środowiskowego i planu pomocy: rozeznanie przez pracownika socjalnego sytuacji osobistej i rodzinnej osoby ubiegającej się o pomoc społeczną, tj. przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania klienta
3. Sporządzenie decyzji i wydanie jej osobie ubiegającej się o pomoc społeczną
4. Realizacja przyznanych świadczeń

 Wywiad środowiskowy

Podstawą udzielenia pomocy jest wywiad środowiskowy sporządzony w miejscu zamieszkania lub pobytu osoby ubiegającej się o pomoc, a w sprawach nie cierpiących zwłoki, w miejscu pobytu osoby ubiegającej się. Brak zgody na przeprowadzenie wywiadu stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.
Celem wywiadu środowiskowego jest rozeznanie sytuacji bytowej, rodzinnej, zdrowotnej i mieszkaniowej osoby (rodziny) ubiegającej się o pomoc. Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są zobowiązane do współudziału w rozwiązaniu ich trudnej sytuacji życiowej.
Pracownik socjalny przeprowadza wywiad środowiskowy w terminie 14 dni roboczych od daty wszczęcia postępowania. Strona występująca o pomoc powinna zgromadzić dokumenty stanowiące podstawę ustalenia jej danych personalnych, stanu zdrowia, sytuacji rodzinnej i materialnej.

Kontrakt socjalny

Kontrakt socjalny to pisemna umowa zawarta z osobą ubiegającą się o pomoc, określająca uprawnienia i zobowiązania stron umowy (osoby zwracającej się o pomoc, pracownika socjalnego oraz kierownika ośrodka), w ramach wspólnie podjętych działań zmierzających do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny.
Zawarcie kontraktu socjalnego ma na celu określenie sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby lub rodziny, która znalazła się w trudnej sytuacji życiowej, zmierzających do wzmocnienia aktywności i samodzielności życiowej, zawodowej lub przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu tej osoby lub rodziny.
Działania kontraktu oparte są na ocenie sytuacji życiowej, określeniu możliwości osoby lub rodziny, pozwalających na rozwiązanie trudnej sytuacji życiowej, określeniu ograniczeń, które utrudniają jej rozwiązanie. Zapisy kontraktu polegają na ustaleniu celów głównych i szczegółowych, zaplanowaniu działań w określonych terminach niezbędnych dla osiągnięcia zakładanych celów.

Kontrakt uważa się za zrealizowany, w sytuacji gdy zakładane cele zostały osiągnięte.

Brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego – niedotrzymanie jego postanowień, mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.

Wydanie decyzji

Świadczenia z pomocy społecznej przyznawane są w formie decyzji administracyjnej. Decyzje o przyznaniu pomocy i odmowie przyznania pomocy, wydawane są w formie pisemnej. Wyjątek stanowią świadczenia w postaci pracy socjalnej, poradnictwa, interwencji kryzysowej, schronienie w formie ogrzewali lub noclegowni, sprawienia pogrzebu , przyznania biletu kredytowego, które nie wymagają wydania decyzji. Stronom przysługuje odwołanie od decyzji Ośrodka Pomocy Społecznej w ciągu 14 dni od daty jej otrzymania. Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem kierownika OPS. Odwołania należy kierować do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Białej Podlaskiej.

Realizacja świadczeń

Realizacja świadczeń pieniężnych odbywa się w formie wypłat w kasie MOPS lub przelewu na konto osobiste świadczeniobiorcy, w terminach określonych w decyzji.

NIEZBĘDNE DOKUMENTY

    Sytuację osobistą, rodzinną, dochodową i majątkową osoby lub rodziny ustala się na podstawie następujący dokumentów:

• dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość (do wglądu),
• skróconego odpis aktu urodzenia dziecka lub książeczki zdrowia dziecka (do wglądu),
• dokumentów określających status cudzoziemca w Rzeczpospolitej Polskiej,
• decyzji właściwego organu w sprawie renty, emerytury, świadczenia przedemerytalnego lub zasiłku przedemerytalnego, emerytury pomostowej, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, uposażenia w stanie spoczynku, renty strukturalnej oraz renty socjalnej,
• orzeczenia komisji do spraw inwalidztwa i zatrudnienia wydanego przed dniem 1 września 1997r., orzeczenia lekarza orzecznika o niezdolności do pracy, niezdolności do samodzielnej egzystencji, orzeczenia komisji lekarskiej,
• orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności,
• zaświadczenia albo oświadczenia o wysokości wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia, zawierającego informacje o wysokości potrącanej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w części finansowanej przez ubezpieczonego oraz składki na ubezpieczenie chorobowe,
• zaświadczenia albo oświadczenia o wysokości wynagrodzenia uzyskiwanego na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej (usług rolniczych), zawierającego informacje o potrąconej zaliczce na podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w części finansowanej przez ubezpieczonego oraz składki na ubezpieczenie chorobowe,
• zaświadczenia albo oświadczenia o okresie zatrudnienia, w tym o okresach, za które były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne, oraz o okresach nieskładkowych,
• dowodu otrzymania renty lub emerytury, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego,
• zaświadczenia urzędu gminy albo oświadczenia o powierzchni gospodarstwa rolnego w hektarach przeliczeniowych,
• zaświadczenia albo oświadczenia o kontynuowaniu nauki w gimnazjum, szkole ponadgimnazjalnej, szkole ponadpodstawowej lub szkole wyższej,
• decyzji starosty o uznaniu lub odmowie uznania za osobę bezrobotną, utracie statusu osoby bezrobotnej, o przyznaniu, odmowie przyznania, wstrzymaniu, wznowieniu wypłaty oraz utracie lub pozbawieniu prawa do zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia szkoleniowego, stypendium, dodatku aktywizacyjnego albo oświadczenia o pozostawaniu w ewidencji bezrobotnych lub poszukujących pracy,
• decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o ustaleniu kapitału początkowego,
• zaświadczenia albo oświadczenia o zobowiązaniu do opłacania składki na ubezpieczenie społeczne rolników,
• dowodu opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne rolników,
• dowodu opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą,
• zaświadczenia albo oświadczenia o zadeklarowanej podstawie wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą,
• zaświadczenia, o których mowa w art. 8 ust. 7 i 8 ustawy,
• zaświadczenia albo oświadczenia o uzyskaniu dochodu, o którym mowa w art. 8 ust. 11 i 12 ustawy,
• decyzji organów przyznających świadczenia pieniężne,
• oświadczenia o stanie majątkowym.

Zakres dokumentów składanych łącznie z wnioskiem o pomoc, uzależniony jest od sytuacji osoby lub rodziny, która ubiega się o pomoc.

W przypadku, gdy okoliczności sprawy wymagają potwierdzenia innym oświadczeniem lub dokumentem niż w/w, pracownik socjalny może domagać się takiego oświadczenia lub dokumentu.